به گزارش خبرگزاری مهر، نشست بررسی کتاب «فدک در تاریخ» اثر شهید آیت‌الله سیدمحمد باقر صدر در قالب یکی از سلسله نشست‌های تبلیغی‌ترویجی«در پناه کلمات» به مناسبت ایام فاطمیه در فروشگاه کتاب و محصولات فرهنگی به‌نشر (انتشارات آستان قدس رضوی) در مشهد برگزار شد.
محمدحسین رجبی دوانی مورخ و پژوهشگر تاریخ اسلام در این نشست، گفت: شهید آیت الله صدر شخصیت کم نظیری بود که در حوزه های گوناگون دینی صاحب نظر بود و در هر حوزه‌ای وارد می‌شد، بحث‌های دقیق و کم نظیری ارائه می‌کرد. از بررسی عنوان این اثر چنین بر می‌آید که بیان‌کننده سرگذشت فدک در تاریخ است؛ در حالی که چنین نیست و فدک در قضاوت تاریخ بیان شده است. بحث بسیار جامع، ارزشمند و عالمانه‌ای در این کتاب مطرح شده که فکر نمی‌کنم نمونه دیگری داشته باشد و پیوندی میان فدک و سقیفه زده شده که واقعه سقیفه و غصب خلافت موجب شد حضرت زهرا(س) در پوشش مطالبه فدک اصل خلافت به تاراج رفته را مطالبه کند.
این مورخ و پژوهشگر تاریخ اسلام در بخشی از سخنانش گفت: شهید آیت‌الله صدر در کتاب «فدک در تاریخ» بسیار دقیق و بدون هیچ‌گونه حب و بغضی، بر مبنای اصول علمی و پژوهشی استناداتی را مطرح کرده که برای هرکس با هر دین و مذهبی عالمانه است و فکر می‌کنم کسی نمی‌تواند نقد قابل توجهی برای رد مبانی کتاب داشته باشد. چرا که اگر کسی رد بر این کتاب بنویسد، رد بر عقل و فکر و فهم زده است. نویسنده در مجموع می‌خواهد بگوید فدک که توسط خلفا در جهت حقی که برای آنها در خلافت برای محروم کردن اهل بیت(ع) از پشتوانه مالی و اقتصادی غصب‌شده، تک‌تک واژه‌ها و عبارات را مورد بررسی قرار داده و عالمانه عباراتی که از خلفا در این موارد ذکر شده مورد بررسی قرارداده و رد کرده است. در «فدک در تاریخ» در حقیقت برای خلافتی که توسط غاصبان (با عنوان اینکه ما قریشی هستیم و قریش به جایگاه پیامبر سزاوارتر است) مطالبی ارائه شده که اثبات می‌کند منطق غاصبان هیچ پشتوانه شرعی نداشته و یک ارتجاعی قبل از اسلام است و باعث ضربه خوردن اسلام شده و حضرت زهرا(س) با ایستادگی در برابر چنین غصبی، انقلابی ایجاد کرده و ضمن به چالش کشیدن منطق خلفا، حقیقت اهل بیت(ع) و راه آنها را تبیین و مشخص کرده است.
رجبی دوانی در ادامه گفت: شهید صدر در این کتاب (که نبوغ این مرد بزرگ را می‌رساند) مباحث عمیق فقهی، فسلفی و ادبی و تاریخی را مطرح کرده که مجموعه‌ای از علوم و معارف گوناگون است. این شهید بزرگوار تلاش کرده با بحث پیرامون فدک، خلافتی که غاصبانه از دست اهل بیت(ع) بیرون شده و سعادت امت اسلامی را هدف قرار داده بازخواست کند و اسلام را به مسیر اصلی واقعی خود برگرداند.
وی «فدک در تاریخ» را اثری عالمانه دانست که شهید صدر در این اثر خیانتی را که انصار مرتکب شدند و آغازگر بحث جانشینی پیامبر بودند، مطرح می‌کند که چگونه آنها با نادیده‌گرفتن حضرت علی(ع) از دفاع از حق جا ماندند و همچنین جعل حدیث توسط ابوبکر که به پیامبر نسبت می‌دهد را از ابعاد گوناکون مورد بررسی قرار می‌دهد و منطق ابوبکر را ابطال و اثبات می‌کند حضرت زهرا(س) انقلابی را برای برگرداندن حقیقت به جای خود و دفاع از حضرت علی(ع) آغاز کرده و این انقلاب ادامه دارد.
در ادامه حجت الاسلام مجتبی الهی خراسانی رئیس میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی قم با اشاره به ماجرای فدک گفت: واقعه غصب فدک از سه منظر قابل بررسی است، ابتدا از منظر تاریخی به عنوان یک رخداد تاریخی، دوم به عنوان یک شاخص برای پیشرفت و انکار یک حق حقیقی و سوم مناظره فقهی بر سر حدیث منصوب به پیامبر اکرم(ص) است. درباره خطبه فدکیه اگرچه اصالت آن تقریبا مورد توافق است، اما هر از چندگاه انکاراتی ابراز شده و پاسخ به این انکارات چون چندان جدید است ما را به این باور می‌رساند که اصل خطبه مورد توافق است، به همین دلیل موج جدیدی از نگارش پیرامون حضرت فاطمه(س) بعد از تعامل اجتماعی میان جریان‌های نواندیش شیعه و سنی در عراق، مصر، لبنان و سوریه و ایران درباره قیام حضرت، بحث عفاف و فدک حتی از سوی غیرمسلمانان نوشته می‌شود.
وی افزود: به یمن تفکر جامع‌نگر که تقریبا در تمام آثار شهید آیت الله صدر مشهود است، این اثر فوق العاده نیز با یک نگاه نظام مند و چندوجهی به قضیه فدک نگریسته است. به گونه‌ای حیرت‌آور این اثر تقریبا واجد تمام دیدگاه‌هایی است که در خلال چند قرن درباره این رویداد ابراز شده و این افکار و اندیشه‌ها بوی کهنگی نمی‌دهد.
این پژوهشگر در ادامه گفت: کتاب «فدک در تاریخ» با یک نوع بی طرفی برآمده از سبک علمی شهید صدر تدوین شده است و این شهید، اقامه فدک را اقامه دعوای شخصی تلقی نکرده و سعی دارد با تحلیل چند زاویه‌ای قضاوت را به خواننده واگذار کند که اساسا آنچه در ماجرای فدک رخ داد، علنی شدن یک نبرد وسیع‌تر در این ماجرای به ظاهر حقوقی است، این نگاه کلام‌نگر و نظام‌مند، شهید صدر در موقعیت یک متفکر دارای فکر نظام‌مند نشانده به گونه‌ای که در تمام موضوعاتی که سخن گفته وضعیت ما بعدالصدر را پدید آورده است. با گذشت نیم قرن از آثار شهید صدر مشاهده می‌کنیم که این فکر بسیار جلوتر از زمان خود حرکت می‌کرده و از ورای آن اندیشه معاصر نسبت به آینده اندیشه اسلامی پیش‌بینی‌هایی کرده که می‌توان او را جزء نخستین آینده پژوهان مسلمان دانست.
رئیس میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی قم، ترجمه مناسب کتاب در جهت حفظ حس و حال ادبی کتاب را از جمله نقاط مثبت آن عنوان کرد و گفت: اگر چه معتقدم با همه تلاشی که حجت الاسلام ابوالقاسم حسینی ژرفا به عنوان مترجم انجام داده، طراوت شهید صدر در نثر عربی به طور کامل منتقل نشده است. کتاب از منظر عاطفی و شناختی با حفظ مقام عصمت حضرت زهرا(س) به وجه عاطفی واقعه توجه کرده است و هنگامی که بخش نخست کتاب را مطالعه می‌کنید، باور نمی‌کنید این کتاب چنان روانکاوانه از منظر یک باشد ولی در ادامه با یک اثر علمی رو به رو هستید و در این بخش نخست شور و تحلیل عاطفی به زیبایی ارائه شده است.
الهی خراسانی ادامه داد: تحلیل سیاسی از موقعیت حضرت زهرا(س) و خطبه فدک که در این تحلیل؛ حضرت فاطمه(س) نه به معنای کسی که دارای انگیزه های سیاسی است بلکه او را کنشگر و بازیگر آن مرحله سیاسی می داند و موقعیت مناسبی است، برای آنکه از این حادثه حقوقی بحث را به کل نظام امامت و جریان تداوم بخش نهضت پیامبر اسلام ببرد. «فدک در تاریخ» همچنان که از شور عاطفی برخوردار است اما مراقب است مخاطب به دام احساسات نیفتد و از دل وابستگی ها این موضوع را مطرح می‌کند که حقیقت بالاتر از عواطف است، همچنان که در این اثر تحلیل زبان شناختی جامعی آورده می‌شود.
وی در پایان گفت: یافته‌های خرد و نظرات خاص در کتاب «فدک در تاریخ» در یک هندسه که همان اقدام صدیقه کبری(س) یک انقلاب بوده، آورده می‌شود و ابعاد یک انقلاب و رفتار مواجهه با یک انقلاب را توضیح می‌دهد.
نظر شما